Arangkada of Leo Lastimosa for February 1, 2009

            SI SIR DODONG

 

          Siya ang bayhon sa pagtabang.  Nga way sukod.  Ni Gipili.

          Bisan kinsang natabangan ni Dr. Jose "Sir Dodong" Gullas maglisod paghubit pinaagi sa mga pung sa kaandam, kahingpit ug kamalungtaron sa iyang kamanggihatagon.  Ang kalumo sa iyang kasingkasing, ang kalunsay sa iyang tanlag ug ang kaggaan sa iyang kabubut-on.  Maoy nakapahimong sayon, buhong ug makanunayon sa pagtubod sa iyang pagbati alang sa labing nagkinahanglan.

          Si Sir Dodong di ganahan nga mosangyaw sa iyang daghang mga buhat sa pagtabang.  Mao nga dakong pangahas kining akong gihimo.  Nanghinaot lang ko nga si Sir Dodong maoy labing makasabot nga ang kasingkasing nga mapasalamaton lisod gakotan ni pahilumon.

-o0o-

          Oo.  Usa ko sa mga natabangan ni Sir Dodong.  Di lang kausa.  Ni kaduha.  Hinunoa, sa dili na maisip kadaghan.  Ang iyang tabang nagkalainlain ang matang.  Sama, kon di man labaw pa, kabililhon sa materyal nga mga hinabang ang iyang pagdasig, pagtambag, o tim-os nga pagtimbaya.  Iyang pig-it sa kamot o dagpi sa abaga nakahatag nako og way kinutobang pasalig nga sa bisan, ug labi na, sa labing higpit nga mga pagsuway, di ko mag-inusara kay duna koy kadangpan.

          Apan ang kaligdong sa pagtabang ni Sir Dodong nakapatuyhad sab nako pagbarug sa akong kaugalingong mga tiil.  Nakapalig-on sa akong determinasyon sa di pag-abuso sa iyang kaayo.  Nga himuon ang tanan pagsagubang sa labing makalilisang nga mga pagsuway.

-o0o-

          Kon katabangan ni Sir Dodong, morang mosulbong ang imong katakos pag-atubang sa umaabot nga mas lisod pang mga hagit.  Apan sa samang higayon may makahupayng saad nga kon simbako layo ra to madagma, magpabilin siyang andam pagpatimbakuwas nimo.

          Ang tabang ni Sir Dodong di makapahuyang nimo, nga maghangad na lang sa iyang kaluoy.  Kon dili makahimo nimong mas takos.  Pagtabang sab sa uban pang mas nagkalisudlisod.

-o0o-

          Ang labing dakong mga tabang ni Sir Dodong nahimo nga wa siya mahibawo.          Tungod sa kadaghan sa mga kinabuhi nga iyang nahikap, nga nisangpot sa ilang pagkahaw-as gikan sa kakabos ug kaburong, ang kamatinabangon ni Sir Dodong napilu-pilo sa makadaghan.  Kay ang iyang mga natabangan nahimutang na man sa posisyon, gawas nga natakdan sab sa bililhon niyang mithi, pagtabang sa uban.

          Sa kataposan, duna koy ikumpisal:  Usa sa natabangan ni Sir Dodong nakadawat og gambalay sa kum-os nga papel nga sinuwat sa kamot.  Bisan angay untang ibasura, ang sinuwat napatik sa pamantalaan.  Ang magtatampo dihang nakakita sa iyang ngan nga sa labing unang higayon napatik sa The Freeman nakaamgo nga duna diay siyay kapuslanan, inay magpagapos sa kinabuhi sa way kinutobang katimawa.  Wa kahibawo si Sir Dodong ning panghitabo dul-an sa tulo na ka dekada ang nilabay.  Ang nisugal pagpatik sa taphawng sinuwat mao si Juanito Jabat.  Ug ang magtatampo mao ako.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 31, 2009

                   BITAY SA KRISIS

 

          Sa kataposan, niangkon na gyod si Labor Secretary Marianito Roque nga wa silang kapangandam, gani nakugang sila, sa gidaghanon sa mga mamumuo nga nawad-an og trabaho.  Ang kumpisal ni Roque nisukwahi sa nahaunang mga pangangkon sa mga turutot sa Malakanyang nga ang Pilipinas maoy:

·        Labing andam tungod sa atong kasinatian sa krisis sa panalapi sa Asya niadtong 1997; ug

·        Labing gamay og pilde kay ang atong ekonomiya nagsalig sa lokal nga mga industriya, dili sa kalibotanong patigayon.

Ug salamat sa kalangay sa ilang pag-angkon sa suliran, nagkarakara sila karon samtang nagkadaghan ang mga pamilyang nakulban sa kaldero ug nameligrong malunosan sa gutom.

-o0o-

          Tungod sa pagtuo sa ilang kaugalingong propaganda, ang kadagkoan sa kagamhanan nangiyugpos, samtang ang ubang kanasuran nagtukaw pagpangita og bag-ong mga paagi pagsagubang sa makalilisang nga krisis.  Wa katabang sa atong mga anak sa singot nga wa silay unemployment insurance ug ubang mga benepisyo nga gipahimuslan sa ilang mga katugbang sa ubang kanasuran.

          Mao nga bisan ang gipanghambog nga stimulus package wa pa mahibaw-i asa kuhaon kay ang gigahin sa Kongreso dakog kahigayonan nga mawani tungod sa makanunayon nga pag-veto ni Presidente Arroyo sa bisan unsang laslas sa bayad sa langyawng mga utang.

-o0o-

          Ang atong kagamhanan morang nitubag og alarma nga inay magpada og ambulansiya nagpada lang og traysikol.  Kay nakumbinser nga igo lang napiang ang tulo ra ka pasyente, nagdumili pagpangandam sa mas dakong kadaot sa mas daghang mga biktima.

          Uwahi na man kon mobalik pa, mao nga ang nagngisi nga dakong samad sa mga biktima igo lang gitaptapan og plaster, nga mao ray nada, inay piluton sa tahi, nga wa mada, mao nga nagsigeg dugo ang mga pasyente, gipangagiwan na sa tanang lahutay, nga ang nahibiling hunat igo na lang pagpanghupaw sa kataposang ginhawa.

-o0o-

          Apan di angayng mokumpiyansa si Arroyo.  Ang malampuson niyang pagbaraw sa impeachment complaints nga gipasikad sa Hello Garci, Jose Pidal, NBN-ZTE, Fertilizer scam ug ubang mga eskandalo, di garantiya nga masagang sab niya ang nagbaga nga kasilag sa nagkadaghan nga katawhan nga gipanggutom na.

          Ang iyang naandan nga paglipatlipat pinaagi sa pagpasiugda og bag-ong kontrobersiya aron pagtabon sa karaang mga eskandalo, mahimong di na magsilbi.  Kay gawas nga nabantang na sa kinabag-an ang sidsid sa iyang saya, lisod nang tuohan kon manghunaw na sab siya og bisan unsang responsibilidad sa krisis.  Kay samtang kalibotanon ang katalagman, imposibleng madawat sa kinabag-an nga ang nasud nga nagpasiatab nga maoy labing takos ug andam pagsagang, gawas nga maoy labing luwas gikan, sa krisis maoy labing nabitay ug naiwit kay nagpabaya sa pagsawo sa mga anak sa singot ug uban nga mga hut-ong nga labing grabe nga naigo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 30, 2009

              PAKYAS SA DRUGAS

 

            Inay ang mga tinun-an ug mga magtutudlo sa high school maoy initan ni Pres. Arroyo, mas mapuslanon kon iyang susihon ang kamatinud-anon sa kampanya sa iyang pamunoan batok sa ilegal nga drugas.  Inay ipasa ngadto sa mga tinun-an ug mga magtutudlo ang pagtulisok nga nagpabiling nagbuntaog ang hulga sa ilegal nga drugas, angay niyang pangunayan pagtubag ang mosunod nga mga pangutana:

·        Nganong wa pa may drug lord nga nasilotan?;

·        Nganong samtang may gidudahang drug lord na untang nabilanggo mora mag umang ang pag-irog sa husay sa kaso?; ug

·        Nganong bisan sa lig-ong mga ebidensiya sa narco-politics, nganong wa may mga heneral ug mga politikong naposasan?

-o0o-

            Gipahibawo sa Malakanyang nga mobiya na si Arroyo isip drug czar sa tungatunga sa Pebrero.  Unsa may iyang ikapakita?  May bisan usa ba lang ka sindikato sa drugas nga iyang maangkon nga nabungkag?  May bisan usa ba lang ka dakudako nga isda sa drugas nga iyang maangkon nga napuhag?

            Matod sa iyang mga turutot ang gipaabot na lang ni Arroyo mao ang pagkahingpit sa independenteng imbestigasyon sa pasangil sa pagpanuburno sa "Alabang Boys" sa prosecutors nga direktang ubos sa iyang buhatan?  Di ba diay mahingpit ang imbestigasyon kon wa pa niya itudlo ang iyang kaugalingon isip drug czar?  Ug kon kadiktahan niyang mahuman nang imbestigasyon sa tungatunga sa Pebrero, unsaon man ini pagka independente?

-o0o-

            Klarong pag-usik-usik sa minilyon ka pesos ang random drug tests nga iyang gimando sa high schools sa tibuok nasud sugod sa sunod buwan kay:

·        Mahimo rang mobalibad ang mga tinun-an ug mga magtutudlo nga nahibawo nga pagpangyatak sa ilang tawhanong katungod ang pinugsanay nga drug tests;

·        Ang tinuoray gyong tiggamitan og drugas sayon rang molikay ug magpabiling magtago; ug

·        Bisan may masakpan nga ungo sa ilegal nga drugas, ubos sa balaod isipon silang mga biktima nga angayng ipaubos sa rehabilitation, nga di mosangpot sa pagkasikop sa drug lords.

-o0o-

            Mas kapuslan ang minilyon ka pesos nga pangitaunon pag asa kuhaa kon gamiton sa dugay na kaayong gihikaw nga pagpalambo sa sistema sa edukasyon sa nasud:

·        Pagtukod og dugang classrooms aron nga di na magpasilong sa punoan sa kahoy ang mga tinun-an, ni magsawo og usa lang ka lawak ang tulo ka hut-ong sa mga tinun-an sa buntag, hapon ug gabii;

·        Pagpamalit og dugang libro aron nga di na mapugos pagtag-an-tag-an unsay nasuwat sa libro ang mga tinun-an nga way kahigayonan nga makalili sa nihit nga textbooks; ug

  *   Pagsuhol og dugang mga magtutudlo aron nga di punsisokan ang klase sa usa ka magtutudlo og dul-an sa gatos ka tinun-an, ni han-okan og mga gimbuhaton nga igo gyong makahatag niyag TV nga way antenna.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 29, 2009

              BAKAK SA KRISIS

 

            Tungod sa determinadong paningkamot ni Presidente Arroyo pagpahiyos sa epekto sa kalibotanong krisis sa ekonomiya, way laing mahimo ang mga buhatan sa kagamhanan gawas sa pagsunod sa iyang propaganda.  Kay nahinayak na man siya og pasalig nga ang Pilipinas mapingis lang ug di gyod masabak sa krisis, ang iyang mga sumusunod way laing mahimo gawas sa pagtabon sa nagkadaghan nga mga mamumo nga natangtang gikan sa ilang mga trabaho.

            Maong manguros na lang tang daan.  Hangtod nga di nila angkunon ang tinuorayng gidak-on sa suliran, di ni nila kapangandaman.  Kay inay itingob ang ilang panahon sa pagpangita og kasulbaran, mas nalinga sila sa paghikaw sa tukmang kasayuran gikan sa katawhan.

-o0o-

            Giunsa paglilong sa kagamhanan ang kamatuoran?  Nidangop sila sa naandang bisyo sa pag-usab sa mga sukaranan pag-ila sa mga way trabaho aron mohiyos pag-ayo ang mga numero nga ilang angkunon:

·        Ang mga mamumuo nga natangtang sa trabaho apan nidawat sa bayad sa ilang mga kompaniya wa iapil sa ihap sa mga way trabaho, hinunoa gitawag na sila karon nga bag-ong mga magpapatigayon, kay ang separation benefits maggamit man sa pagsugod sa ilang kaugalingong mga negosyo;

·        Ang kontraktuwal nga mga mamumuo nga gipanangtang sa trabaho isipon lang nga gibalik sa manpower pool sa ilang tagsatagsa ka employment agencies; ug

·        Ang mga niuyon sa mas mubo nga mga oras sa pagtrabaho di sab angayng iphon nga nawagtangan sa panginabuhi.

-o0o-

            Kon ang mas dagkong mga kompaniya nga ilang gitrabahoan naalkanse ug napugos sa pagpanira, unsa man intawoy kahigayonan sa gipamayran nga mga mamumuo nga makalahutay sa mga patigayon nga wa silay bisan gamay nga bansay-bansay ni kasinatian?  Kumbinsido ba gyod ang kagamhanan nga pagarpar ray puhonan sa pagnegosyo og peanut butter?

            Ang mga mamumuo sa mga ahensiya mga tawo nga dunay mga tiyan nga gutumon ug mga pamilya nga buhion.  Ang mga nisugot sa pinakubsang oras sa trabaho nahiagom sa dakong laslas sa ilang kita.  Di makaayong isnabon sila sa kagamhanan pinaagi sa paghatag nilag mas bag-ong mga ngan.

-o0o-

            Tinuod gyong sulti sa atong katiguwangan.  Ang unang lakang sa pagpangita og kasulbaran mao ang pag-angkon nga dunay suliran.  Hangtod nga ang pamunoang Arroyo mohimo sa unang lakang, di masagang ang suliran.  Hangtod nga uwahi nang tanan.

            Apan ang atong kagamhanan hagbay rang nagpuyo sa bakak.  Di na bag-o alang nila ang pagpug-ok ning bag-ong kamatuoran.  Di na maglisod paggamit sa kinatibuk-ang makinarya sa nasudnon ug lokal nga kagamhanan aron pagbuyok natong tanan sa umaabot nga katalagman.  Bisan unsa pa kadako ug kakalibotanon.  Bahala na kon ang kinabag-an sa katawhan magpabiling hukas, way dag-anan, way ikapanagang, kay way kagamhanan nga nagtagad sa pagpanalipod nila gikan sa makalilisang nga suliran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 28, 2009

                   TABO SA TRABAHO

 

          Kaliboan ka trabaho dinhi sa ato ug sa gawas sa nasud ang maaplayan atol sa tulo ka job fair sa Metro Cebu karong Sabado ug Dominggo:

·        Local ug Overseas Job Fair sa Liloan-KAI Complex, kilid sa simbahan sa Liloan, sugod sa alas-8 sa buntag hangtod sa alas-5 sa hapon karong Sabado, Enero 31;

·        Local ug Overseas Job Fair sa Lapulapu City Sports Complex, duol sa Lapulapu City Hall, sugod sa alas-9 sa buntag hangtod sa alas-5 sa hapon karong Sabado, Enero 31; ug

·        Local ug Overseas Job Fair sa Heritage Park, atubangan sa Mandaue City Hall, sugod sa alas-10 sa buntag hangtod sa alas-7 sa gabii karong Dominggo, Pebrero 1.

-o0o-

          Mao ni tubag sa nagkalainlaing buhatan sa kagamhanan sa nagkalapad nang kadaot nga nahimo sa kalibotanong krisis sa ekonomiya sa lokal nga mga patigayon ug labi na sa atong mga mamumuo.  Si Labor Secretary Marianito Roque maoy mangu sa lokal ug nasudnong mga opisyal paglusad sa dagkong kalihokan.

          Ang DYAB Abante Bisaya ug ABS-CBN Cebu maoy gipalihug nilang Mandaue City Mayor Jonas Cortes, Lapulapu City Mayor Arturo Radaza ug Liloan Mayor Duke Frasco sa pagsangyaw sa kalihokan aron nga mahibawo ug makapahimus ang labing daghan.  Kay gawas sa mga job fair, ilusad sab ang caravan sa libre ug barato nga mga pangalagad sa nagkalainlaing mga buhatan sa kagamhanan ug pribadong sektor.

-o0o-

          Dunay duha ka "Tabo" nga mamaligya og baratong bugas sa NFA ug ubang inadlawng palaliton:  Ang duha ka adlaw nga "Tabo sa Banay" sa Lapulapu City Hall grounds karong Biyernes ug Sabado, Enero 30 ug 31; ug ang "Tabo sa Mamumuo" sa Mandue City Hall grounds karong Dominggo, Pebrero 1.

          Wa pa ni labot sa libreng livelihood seminar ug skills training sa TESDA ug DTI ug legal clinic sa Dole, NLRC, POEA ug OWWA sa Lapulapu karong Sabado ug sa Mandaue karong Dominggo.

-o0o-

          Ang unang nakatakda sa job fair karong tuiga mao ang Liloan, nga magpasiugda og walo sa tibuok 2009.  Dunay duha ka pasiunang kalihokan ang Liloan:

·        Job Search sa Liloan-KAI Complex tibuok buntag karong adlawa (alas-8 sa buntag hangtod sa alas-12 sa udto) uban ni Fidel Magno sa DMDP-Cebu City nga motudlo sa mga aplikante unsaon paghimo og resume ug pagtubag sa pangutana sa employers; ug

·        Pre-registration ug pre-screening (ang unang duha ka lakang sa job fair) tibuok adlaw karong Huwebes, Enero 29 (alas-8 sa buntag hangtod sa alas-5 sa hapon), sa ABS-CBN Broadcast Complex, Jagobiao, Mandaue City, aron nga di na mopila ang mga aplikante sa adlaw sa job fair.

          May pre-registration ug pre-screening sang Lapulapu PESO office sa Enero 28 ug 29.  Ang Mandaue PESO matawgan sa 3454952.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 27, 2009

              KARAKARA SA KRISIS

 

            Human sa pagpaka aron ingnon nga silay labing andam pakigharung sa kalibotanong krisis sa ekonomiya, gawas nga ang Pilipinas maoy labing gamay og kadaot nga mahiagoman, salamat sa lapad natong kasinatian sa krisis sa panalapi sa 1997, nabantang sa tibuok kalibotan nga pagarpar ray nag-ayo ug wa gyod diayng kapangandam ang pamunoan ni Pres. Arroyo.  Niang duha ka labing bag-ong mga timailhan:

·        Ang Department of Labor and Employment (Dole) mohatag sa hinabang alang sa nataktak nga mga mamumuo pinaagi sa mga unyon nga makasumiter og mga proyekto ug mga programa; ug

·        Si Arroyo nimando sa gabinete pagtuon sa mga programa nga makasawo sa mga mawagtangan og panginabuhi tungod sa krisis.

-o0o-

            Kon tinuod nga kaniadto rang andam pagtabang sa mga anak sa singot nga mataktak sa trabaho dinhi sa Pilipinas ug sa ubang kanasuran sa kalibotan, nganong gipasa man sa Dole ang responsibilidad pag-umol og mga programa ngadto sa mga unyon?  Ug nganong karon pa man momando si Arroyo ang mga sakop sa iyang gabinete pagtuon sa mga programa nga makatabang sa maigo nga OFWs ug ubang mga mamumuo?

            Klarong nagkarakara nang kagamhanan.  Karong naklaro na nga pabuhi ra diay sa dugo ang ilang pasalig nga ang Pilipinas maoy labing gamay og kadaot sa krisis, karon pa sila magsugod og pangandam.  Apan sama sa naandan uwahi nang tanan.

-o0o-

            Ambot tungod ba lang sa pagkatarantar, o wa na gyod sa ilang tarung panimuot, nganong ang kadagkoan sa Dole motugyan man sa hinabang alang sa naapiki nga mga mamumuo ngadto sa mga unyon?  Wa ba diay nakahunghong nila nga 10% ra sa mga mamumuo sa Pilipinas ang sakop sa unyon?

            Mao bay ipasabot sa Dole nga ang kinabag-an sa mga mamumuo (90%), nga way unyon ug busa way kaalyado nga makapanagang kon makahukom nang mga kompaniya sa pagpanira, maglaway lang nga magtan-aw sa hinabang?  Kay klaro man nga seguruon lang sa unyon pag-atiman ang ilang kaugalingong mga sakop?

-o0o-

            Sa way pagpaabot sa mga sugyot sa mga sakop sa gabinete, si Arroyo nimando na sa paglusad sa backyard food production sa dagkong mga dakbayan sa nasud.  Klarong way nakasulti sa presidente nga way backyard ang kasagaran sa mga molupyo, nga kasagaran nag-abang lang intawon sa ilang mga pinuy-anan, kana kon duna man silay kapuy-an.

            Unsa man tinuoy atong mapaabot gikan sa pamunoan nga mopalabi sa pagpabilin sa gahom kay sa pagpanalipod sa katawhan?  Human nisugyot nga magmugna og bag-ong mga kahigayonan sa trabaho pinaagi sa pagkuha og 500,000 ka tigsilhig sa kadalanan ug pagsawo sa matangtang nga OFWs pinaagi sa pagtudlo nila unsaon paghimog peanut butter, makalaom pa ba ta nga milagrohan lang silag kalit ug makaumol nag mas mapuslanong mga programa?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 26, 2009

                        SULBAD SA HABALHABAL

 

            Nagsugod ang habalhabal isip "Skylab" o "Sputnik" sa pipila ka bahin sa Mindanao ug Kabisay-an.  Ang tabla nga ibutang sa luyo sa motorsiklo kasakyan og hangtod 12 ka pasahero, tag-unom sa pikas ug pikas.  Nilahutay ni sud na sa daghang katuigan ug mas nidaghan pa gani karong bag-o tungod sa:

·        Tinuorayng panginahanglan sa mga molupyo sa sudlunon nga mga bahin og sakyanan nga makada nila ngadto sa highways ug sa mas dagkong mga sakyanan; ug

·        Dakong panginahanglan sa panginabuhi sa nag-usbaw nga gidaghanon sa kalalakin-an nga way laing kahinguhaan ug di sang kasugod og patigayon nga nagkinahanglan og mas dakong puhonan.

-o0o-

            Apan nakalapas sa balaod ang mga habalhabal.  Wa silay prangkisa, uban ganing drayber way lisensiya, ug busa way insurance nga makatabang sa mga pasahero kon simbako madisgrasya.  Inay barawon, gipaundayonan sa lokal nga mga opisyal ang mga habal-habal apan nakakita sab sa panginahanglan pag-regulate nila.

            Nga maoy tuyo sa mga balaodnon nga nag-ung-ong sa Kongreso ug lokal nga mga bay balaoranan.  Kahatagan lang hinuon og prangkisa ug insurance ang pamasahero sa mga motorsiklo kon usa ray pasahero, kay mao ray madaog sa desinyo sa sakyanan.  Nga makapaalkanse sa kasagaran sa mga habalhabal drivers, labi na sa mga dapit nga layo sa highways.

-o0o-

            Katabangan og dako ang atong mga opisyal sa pangita og sulbad sa habalhabal kon maghago sila sa pagsusi sa mas lawom nga sinugdanan sa mga suliran:  Ang kapakyas sa kagamhanan paghimo og mas dagkong agianan ug mas luwas nga mga sakyanan alang sa mga molupyo sa sudlunon nga mga dapit.

            Sayon rang sulbaron ang kakuwang sa mas dagkong sakyanan.  Kay naghuot na man sa highways ang mga sakyanan nga kinahanglan nang magbinangilay ug magpaugatay aron lang makakuha og mga pasahero.  Mas lisod ang paghimog kadalanan nga kaagian sa mga sakyanan nga mas dagko kay sa habalhabal.

-o0o-

            Nga mao ang mas batakang panginahanglan.  Kay sa regulasyon sa habalhabal.  Sama kamahinungdanon sa farm to market roads nga padayong gihikaw gikan sa mga mag-uuma ug sa ilang mga abot.  Sama kamahinungdanon sa mga kanal sa nalupa nga mga dapit nga padayong gitungina gikan sa mga molupyo nga kanunay lang gibahaan.

            Di kakuwang sa kuwarta maoy hinungdan.  Kay mas dako ang gasto sa way pus nga mga skywalk ug sports complex ug mga flyover.  Kon dili ang bisyo sa kagamhanan pagpasiugda og mga proyekto nga makapaburot sa ilang bolsa, bahala nag di makatabang sa katawhan.  Ug ang laing bisyo sa mga politiko:  Ang pagpahamtang og taphaw nga sulbad sa mga suliran nga, human sa dugayng pagpakabuta-bungol, nakatay-og na gyod nila; bahala na kon ang ilang nakit-an mao rang mga sanga, kay wa silay panahon ni kasibot pagsusi sa gamot nga mga hinungdan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 25, 2009

                        GILAWOG SA PAGEANT

 

            Ang kontrobersiya sa Miss Cebu 2009 nakabanhaw sa akong kalibog nganong way nakada og buot sa kasagaran sa beauty pageants.  Gidapit ko isip kabahin sa mga maghuhukom sa pipila ka beauty pageants sa Sugbo ug kasilinganang lalawigan.  Gipangilogan ko sa akong nasaksihan.

            Batan-ong kababayen-an nga giguroy sa ilang mga ginikanan, kasagaran mga inahan.  Gipahimuslan sa mga tigpasiugda pagpalambo sa mga patigayon sa ilang sponsors ug advertisers.  Gipasayaw, gipakanta, gipaatubang sa way kinutoban nga kidlap sa mga kamera.  Tibuok adlaw, makaadlawonan pa gani, ang gipahamtang nga mga gimbuhaton.  Gititi ang ilang kabatan-on ug kaanyag di lang aron mabawi ang tanang gasto kon dili ug labawng mahinungdanon aron mokita ang kalihokan.

-o0o-

            Pipila sa karaang kahiwian sa kasagaran sa beauty pageants (gawas lang sa mga tarung nga maihap lang sa mga tudlo) nga hangtod karon wa pa gyod mabadlong:

·        Ang contestants dinasig sa ilang mga ginikanan o mga tigbansay-bansay pugson pag-apil sa tanang indigay pinaagi sa pagtabuk-tabok sa bisan asang barangay, o lungsod, o dakbayan, o lalawigan (kay ang mga tigpasiugda mahadlok nga magnihit ang mga kandidata kon ipahamtang ang residency requirement); ug

·        Ang contestants hatagang daan sa mga pangutana nga basahon sa board of judges ug kasagaran sa mga kandidata pa-memoryahon sa di ilang sinuwat nga mga tubag nga nagpadayag sa di ilang panghunahuna (mao nga di gyod mosipyat nga inig abot sa question and answer portion, masaag nang contestants kon mapandol lang og usa ka pulong).

-o0o-

            Kasagaran sa gidapit nga mga maghuhukom, sama nako, di kamao sa ilang gimbuhaton.  Gipalingkod lang kay inilang politiko, dakong negosyante, dakog amot sa kalihokan o, sama sa nahitabo nako, kay wa nay laing napilian.

            Mao nga ang mga maghuhukom mosugot na lang sab nga pabasahon sa mga pangutana nga gawas nga di ila wa pa gyod magkadimao.  May mga maghuhukom sab nga kumbinsido nga sila untay sentro sa pagtagad ug di ang contestants molisud-lisod nilag taphaw nga mga pangutana sama sa, "What is femininity?"

-o0o-

            Suko ang kadagkoan sa kagamhanan sa kahilas sa mga bikini open.  Apan mahimo ang mas nihit nga tabon sa lawas basta nganlan lang og swimsuit competition.  Gitunglo ang pinalitay sa boto (kutob ra hinuon sa sulti kay nagpadayon mang hugaw ang mga piniliay) apan pakpakan ang makadaog sa padaghanay og kuwarta.

            Mga ginikanan niangkon nga gagmay pa lang gibansay nang ilang mga anak nga mag-beauty queen.  Pipila nila nipasabot nga ang korona makatabang sa ilang anak pagkaplag og adunahang pamanhunon.  Pantalya lang ang pagtawag nilag ambassadress of goodwill.  Pipila sa mga kandidata gipasundayag aron pagtagbaw sa nag-abot nga kakabos sa ilang pamilya ug kahakog sa mga tigpasiugda.  O aron makatubos sa wa matumang pangandoy sa kabantog sa ilang mga ginikanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 24, 2009

              LINGLA SA LANA

 

            Utangan pang mga kompaniya sa lana sa mga konsumidor.  Nagdumili sila pagpatuman sa maas dakong us-os sa presyo sa lana nga tukma sa pagtidlom sa presyo sa merkado sa kalibotan.  Kay nanaganang mobalik pagsaka ang presyo.  Busa gibangilang daan aron di dako ang bawiunon ug di sila mapul-an og pasabot sa masuk-anong mga konsumidor.

            Apan tungod lang sa paghana pagsaka sa presyo sa lana tungod sa gubat sa Gaza Strip, pagputol sa Rusya sa suplay sa lana alang sa Uropa ug dakong laslas sa produksiyon sa Saudi Arabia ug ubang sakop sa OPEC, nagkara-kara dayon pagbalik sa naandang bisyo:  Ang pagpasaka sa presyo sa gasolina.

-o0o-

            Sa ikaduhang sunudsunod nga semana, nagkauyon ang labing dagkong mga kompaniya sa lana sa paglipat-lipat sa mga konsumidor.  Sa usa ka bahin, giulug-ulogan sila og mumho nga us-os sa presyo sa krudo, apan sa pikas nga bahin gibunalan og mas dakong usbaw sa presyo sa gasolina.

            Kini bisan bag-o ug gamitoy ra kaayo ang pagkatkat sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan.  Nga di pa unta nila mabatyagan karon.  Kon tinuod ang ilang nahaunang lusot ug pangangkon nga di dayon sila makapaus-os sa presyo kay molungtad og tulo ka buwan ang ilang imbentaryo, unya pa unta sa Marso karong tuiga sila maigo ug magsugod pagpasaka sa presyo.

-o0o-

            Gawas pa, nahunong nang gubat sa Gaza Strip, salamat sa kasamtangan nga ceasefire tali sa Israel ug Hamas; nitubod nag balik ang suplay sa lana ngadto sa Uropa, salamat sa pagkahusay sa panagsungi sa Rusya ug Ukraine; ug ang gidak-on sa laslas sa produksiyon sa mga sakop sa OPEC nalabwan sa higanteng pagtidlom sa konsumo sa Estados Unidos ug ubang kanasuran.

            Maong di kahibudngan nga samtang nagsuwat ko ini nibalik na sab pagtidlom ang presyo sa lana.  Gikan sa $44 matag baril sa niaging adlaw, $41 matag baril na lang karon.  Nagtuo tingaling mga kompaniya sa lana nga mabutaan lang gihapon ang mga konsumidor tinuorayng kahimtang sa kalibotanong merkado.

-o0o-

            Nganong sama sa naandan nangiyugpos man lang gihapon ang kagamhanan atubangan ning nangalisbo nga maniobra sa patigayon sa lana?  Nganong morag kalit man lang nakalimtan sa Malakanyang ang ilang mga pagarpar pila ka adlaw ang nilabay nga gukdon nila ang higanteng mga kompaniya sa lana kon magpaugat lang gihapon pagbalibad pagpatuman sa mas dakong us-os sa presyo sa ilang mga produkto?

            Kon tinuod ang pangangkon ni Presidente Arroyo nga nagdugo ang iyang kasingkasing alang sa mga kabos, nganong gipasagdan man niyang hikawan sila sa makiangayon nilang bahin sa baratong lana?  Tungod ba kay wa silay makuha sa mga konsumidor?  Samtang mas matentalon ang mas dakong buhis nga makolekta gikan sa mas mahal nga lana?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 23, 2009

              TAMBAG NI BARACK

 

            Unsay ikatambag ni Presidente Arroyo, nga walo na ka tuig nga nagtungkawo sa Malakanyang, ngadto ni US President Barack Obama nga duha pa ka adlaw pa lang nga nagtikaw-tikaw sa White House?

Daghan:

·        Mahimo niyang tambagan si Obama nga angayng magsugod na og pangandam sa iyang pagpapili pag-usab sa sunod nga piniliay sa 2012 pinaagi sa pagpanawag sa iyang kinaham nga komisyonado sa Federal Election Commission (FEC);

·        Apan sa di pa magsugod og panawag kinahanglang tinuon niya nga wa i-bug ang kontrobersiyal niyang Blackberry sa FBI, o CIA, o sa dirty tricks department sa Republican Party;

-o0o-

Kon bisan sa tanang pagmatngon malutsan gyod og recording, katudloan si Obama ni Arroyo sa mahinungdanong mga leksiyon nga iyang nakat-onan sa Hello Garci scandal:

·        Di siya angayng mangayo og pasaylo sa nasudnong telebisyon tungod lang sa hulga sa resignasyon sa pipila ka mga sakop sa iyang gabinete;

·        Mas epektibo ang pagpakahilom kay sa pagtubag sa way kinutoban nga mga pangutana—labi na kon way laing ikatubag gawas sa pagpamakak ug pagpresentar og peke nga recordings;

·        Magsugod nang daan og panud og kuwarta sa paper bags alang sa 435 ka mga sakop sa US House of Representatives kon simbako may mangahas pagpasaka og impeachment complaint;

·        Kon simbako makaangkon og pagpaluyo ang iyang impeachment, angayng mopaulbo dayon og laing kontrobersiya, sama pananglit sa paghudlat pagwatas-watas sa batakang balaod, aron malipat ang katawhan;

-o0o-

            Mas abunda ang matudlo ni Arroyo sa mga proyekto nga angayng ipatuman dayong Obama samtang nagpahimus pa sa lapad nga pagpaluyo sa kinabag-an sa katawhan:

·        National Broadband Network (NBN) nga mas maayong ipatuman uban sa mga kontraktor sa Tsina, ug pagtino nga mas dako ang iyang bahin kinahanglang moyuhot sab pagduwa og golf sa Shengzen (ampingan lang hinuon nga way makakuyog nga laos nga politiko nga naghunahuna pagmantala sa ilang hulagway sa iyang libro); ug

·        Fertilizer Fund nga mas makapalig-on sa iyang mayoriya sa Senado.

-o0o-

            Di sab papiri si Arroyo kon stimulus package nay hisgutan pagsakbang sa gikalisangan nga kalibotanong krisis sa ekonomiya:

·        Sayon kaayo ang pagmugna og 500,000 ka bag-ong trabaho sud lang sa unang unom ka buwan karong tuiga pinaagi sa pagsuhol og mga tigsilhig sa kadalanan, bahala na kon maghuot na sila sa kadalanan nga ilang silhigan; ug

* Pagpangandak nga siyay labing andam pagsagubang sa krisis ug kon may mataktak nang mga trabahante tambagan lang sila pagdawat sa bisan unsay ipabawon sa kompaniya, o kon di magkauyon paadtuon lang sila sa NLRC, o kon wa na gyoy kan-on panegosyuhon lang una og peanut butter, pagpahimus sa haw-ang nga namugna sa pag-recall sa brands nga may salmonella.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Katharine Hepburn  - "Death will be a great relief. No more interviews."